Lộn trái thế giới bằng con mắt trẻ thơ (Đại Biểu Nhân Dân, 18-9-2015)

[Po_2008]

Lộn trái thế giới bằng con mắt trẻ thơ

Bằng tài năng và lòng yêu trẻ, những trang viết của Nguyễn Nhật Ánh đem đến cho các em bức tranh đầy ắp hơi thở cuộc sống, trong đó có cái ác, cái xấu nhưng cũng ngập tràn yêu thương và sự tử tế của con người. Tác phẩm của ông đã lộn trái thế giới bằng con mắt trẻ thơ và để trẻ em nhìn thế giới người lớn đúng với những nghịch lý vốn có, từ đó các em trưởng thành.




“Hiệp sĩ của tuổi thơ”

Cách viết của Nguyễn Nhật Ánh đã chinh phục tuổi thơ, kéo bạn đọc thiếu nhi đến với văn học nước nhà; đồng thời, giúp các em trưởng thành hơn qua từng trang viết. PGS.TS. Trần Văn Giá, Đại học Văn hóa (Hà Nội) gọi Nguyễn Nhật Ánh là hiệp sĩ của tuổi thơ và hiệp sĩ ấy không chỉ viết mà còn phản ánh đời sống hiện thực, gửi gắm những triết lý về cuộc sống, tình yêu, tình bạn và tình người: “Ông để cho trẻ thơ có khả năng phát hiện ra những điều lạ lẫm, bỡ ngỡ, kỳ thú trong đời sống thực tại. Cái bất ngờ luôn trái với logic thông thường, mang tính đột nhiên, thậm chí trái khoáy, tréo ngoe… Nhưng đó là thế giới của những cái được miêu tả hết sức thân thuộc, gần gũi, đó chính là cuộc sống, không gian sinh hoạt và tinh thần thường ngày của trẻ thơ, cái mà chúng đang sống cùng, chúng thuộc về”.

PGS.TS. Trần Văn Giá cũng nhận định: “Con đường đi của Nguyễn Nhật Ánh về cơ bản bắt đầu từ con đường của trí năng, dần dần chuyển sang con đường của tâm năng”. Trí năng là dùng ngòi bút để khơi gợi niềm vui sướng, thích thú về tuổi thơ, còn tâm năng là qua mỗi tác phẩm, các bạn nhỏ sẽ thấy những phận người, được trải nghiệm những cuộc đời để hiểu và lớn lên mỗi ngày. Theo PGS.TS. Lã Thị Bắc Lý, Giám đốc Trung tâm Ngôn ngữ và Văn học Nghệ thuật trẻ em, Nguyễn Nhật Ánh đã “dùng những trang sách để uốn nắn, giáo dục trẻ em một cách nhẹ nhàng mà hiệu quả”.

Cảm xúc tinh khôi, trong trẻo

Tại hội thảo khoa học Nguyễn Nhật Ánh - Hành trình chinh phục tuổi thơ tổ chức ngày 16.9, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh đã lộn trái thế giới bằng con mắt trẻ thơ và để trẻ em nhìn thế giới người lớn đúng với những nghịch lý vốn có nhưng không khiến các em thấy tiêu cực mà giúp các em trưởng thành. Từ câu chuyện Ngồi khóc trên cây, PGS.TS. Lưu Khánh Thơ (Viện Văn học) chiêm nghiệm về cuộc đời và hiểu đó là “nước mắt hồi sinh thế giới”, bởi vì nhân vật trẻ thơ trong tác phẩm đó tuy mang đầy bi kịch nhưng luôn quan niệm “cuộc sống tồn tại bằng cách vượt qua thách thức để tiến về phía trước” và đằng sau những giọt nước mắt luôn là “cảm xúc tinh khôi, trong trẻo được diễn tả một cách hồn nhiên như hơi thở, như khí trời. Lứa tuổi học trò sẽ thấy ở đây những rung động đầu đời nguyên sơ, thánh thiện, đẹp như cổ tích”.

Khẳng định các tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh là nét độc đáo trong kho tàng truyện thiếu nhi Việt Nam cũng như thế giới, PGS.TS. Đỗ Hải Phong, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trích dẫn tác phẩm Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ: “Thôi, chuyện đó hẵng để sau này, mặc dù khi trở thành người lớn chúng ta thường có xu hướng bơi theo những dòng chảy đã được người khác khơi sẵn như xe cộ luôn tuân thủ luật giao thông”. Nếu chỉ nói như vậy là phản ứng với thế giới người lớn, là khiến các em có cái nhìn tiêu cực về cuộc sống nhưng Nguyễn Nhật Ánh lại thêm câu chỉ để được an toàn… Đó là cách Nguyễn Nhật Ánh khuyến khích đứa trẻ lớn lên, cũng là nét độc đáo trong văn chương Nguyễn Nhật Ánh mà nhiều nhà văn khác chưa làm được. “Tôi nghĩ đó là cái đáng quý đặc biệt và làm cho tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh không tách rời mối liên hệ giữa thế giới người lớn với thế giới trẻ thơ và nó khuyến khích đứa bé lớn lên, giúp chúng hiểu rằng thế giới mình đang sống dù có những điều chưa đúng, chưa tốt nhưng vẫn có luật lệ phải theo và mọi sự vật, hiện tượng phải mang đúng chức năng, vị trí của nó” - PGS. TS. Đỗ Hải Phong nói.

Lượng tác phẩm xuất bản kỷ lục, có sách đã chuyển thể thành phim, có sách được dịch thành nhiều tiếng nước ngoài, gợi cảm hứng cho nhạc sĩ sáng tác, nhiều hiệu sách dành hẳn không gian cho truyện Nguyễn Nhật Ánh… Nhưng nhà văn Nguyễn Nhật Ánh được đánh giá cao không chỉ bởi những điều ấy, mà theo Chủ tịch HĐTV NXB Trẻ Dương Thành Truyền, còn vì những tác phẩm của ông đã góp phần khai mở cảm xúc của trẻ em, cũng như ở cả người lớn, thúc đẩy phẩm giá và khiến chúng ta minh triết hơn, hướng thượng hơn và “con người” hơn.

“Bằng phương pháp “lứa tuổi nào, bộ truyện ấy”, chúng ta nên biến kho tác phẩm của Nguyễn Nhật Ánh thành những bộ sách cần đọc trong nhà trường, tại thư viện, tại các nhà thiếu nhi cũng như trong từng gia đình để giúp trẻ lớn lên theo từng nấc thang của cuộc đời với một thế giới trẻ thơ tươi mới, đặc biệt trong trẻo, không có cái ác, cái xấu, cái thấp hèn mà chỉ tràn ngập yêu thương và tôn trọng con người, như chính khát khao mà mỗi người luôn hướng đến, dù ở lứa tuổi nào”.

Chủ tịch HĐTV Nhà xuất bản Trẻ DƯƠNG THÀNH TRUYỀN

LÊ THƯ

(Đại Biểu Nhân Dân, 18-9-2015)