Thêm một bước nối dài trong nghiệp văn của Nguyễn Nhật Ánh (lê thị dương)

[Akô Nô]

Thêm một bước nối dài trong nghiệp văn của Nguyễn Nhật Ánh

“Nếu các chân lý phổ quát có tồn tại, còn nơi nào tốt đẹp hơn để tìm thấy chúng ngoài những ký ức tuổi thơ? Ở đó, không bị phai mờ vì đánh mất sự thơ ngây và những nhọc nhằn của tuổi trưởng thành, cuộc sống-ngay cả khi nhìn lại, vẫn là một cuộc phiêu lưu vô tận. Nguyễn Nhật Ánh, tác giả được ngưỡng mộ và có truyện bán chạy nhất ở Việt Nam, quê nhà của ông, dường như được trời phú cho khả năng thấu hiểu sự quyến rũ của tuổi thơ”. Lời đánh giá của nhà báo Gia-xơn Bơ-man (Báo Toronto Star, Ca-na-đa) có lẽ đã đầy đủ cứ liệu để giải mã cho hiện tượng Nguyễn Nhật Ánh.

Tác phẩm mới nhất của Nguyễn Nhật Ánh-“Bảy bước tới mùa hè” (NXB Trẻ, 2015), là một món quà tặng ý nghĩa cho trẻ em và cả những người từng là trẻ em. Năm nào Khoa cũng về quê nội nghỉ hè, nhưng mùa hè năm Khoa 15 tuổi trở thành một mùa hè đặc biệt. Khoa giã từ trò trêu chọc, cốc đầu tụi con gái và bắt đầu để ý nhỏ Trang hàng xóm. Thằng bạn chí cốt của Khoa là Mừng cũng “thầm thương trộm nhớ” cô bé Đào. Hai chàng trai mới lớn tìm trăm phương ngàn kế để tiếp cận các người đẹp, từ việc “trà trộn” vào lớp học thêm, giả dạng cướp rừng xanh, đến hối lộ bánh mì thịt, đi chăn heo,... Cái khéo của Nguyễn Nhật Ánh là “dàn dựng” nhiều tình huống dở khóc dở cười, để các bạn nhỏ tự kiểm nghiệm tình cảm của mình nhưng vẫn luôn giữ tình cảm ấy trong một chừng mực, đủ ấm áp khi gần gũi, đủ bâng khuâng, lưu luyến khi xa cách, mà vẫn hồn nhiên, tươi tắn như những nụ hoa chớm nở. Câu chuyện mùa hè của Khoa, Mừng, Bông, Trang, Đào,... được kể bằng giọng văn trong sáng, dí dỏm, điềm nhiên như không mà cuốn hút lạ lùng, vốn là “đặc sản” của Nguyễn Nhật Ánh. Cũng trong mùa hè ấy, những người lớn như thầy Tám, dì Liên đã “có cớ” để thành đôi lứa.

Vẫn là những trò nghịch ngợm “nhất quỷ nhì ma”, vẫn là những cảm xúc đầu đời trong trẻo như mưa mùa hạ, với “Bảy bước đến mùa hè”, Nguyễn Nhật Ánh đã kéo giấc mơ tuổi thơ quá vãng ùa về ào ạt, tưới tắm cho những hoang hoải khô cằn của cuộc sống mưu sinh trong thế giới người lớn. Mùa hè năm Khoa 15 tuổi là mùa hè của những yêu thương đã đến độ trưởng thành. Đó là khi Khoa, Mừng đã biết quan tâm đến những người xung quanh (ông Mười khòm, bà nội Mừng), biết cảm nhận và sẻ chia với những thiệt thòi của bạn bè, bắt đầu có ý thức nghiêm túc về ngày mai (phải đi học, phải có tương lai tươi sáng), và ngỡ ngàng khi lần đầu phát hiện ra vẻ đẹp của cô bạn khác giới... Đọc truyện Nguyễn Nhật Ánh, dường như chỉ bảy bước thôi, mùa hè đã trở nên gần lắm, “xa gì mà xa”, bảy bước thôi để được cùng cậu bé Khoa chạy long nhong trên đường làng giữa trưa hè oi ả, bảy bước thôi để sống cái cảm giác ngỡ ngàng run rẩy của tuổi 15 vụng dại lần đầu biết nhớ nhung... Nguyễn Nhật Ánh viết “Bảy bước đến mùa hè” như “viết cho chính mình” nên trong đó đã “lồng ghép những trải nghiệm, suy tư của người lớn-những điều có thể nói là tổng kết kinh nghiệm sống (...) Đây không đơn thuần chỉ là cuốn sách viết cho thiếu nhi. Ở chỗ này nó dành cho trẻ con, ở chỗ khác lại dành cho những người đã từng là trẻ con”-như chính lời ông tâm sự.

Nguyễn Nhật Ánh là nhà văn có sức viết bền bỉ, đều đặn. Tính đến nay, ông đã xuất bản gần 100 tác phẩm dành cho lứa tuổi hoa niên, trong đó, được nhắc đến nhiều hơn cả là “Cô gái đến từ hôm qua”, “Kính Vạn Hoa”, “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”, “Chúc một ngày tốt lành”... nay là “Bảy bước đến mùa hè”. “Bảy bước đến mùa hè” ít nhiều gợi nhắc đến câu chuyện của Thư và Việt An trong “Cô gái đến từ hôm qua”. Thư-một cậu bé nghịch ngợm tự cho mình cái quyền bắt nạt các bạn gái cùng lứa. Nhưng khi lớn lên, cậu lại nhận ra cô bạn Việt An thường làm mình bối rối lại chính là Tiểu Li-con bé hàng xóm ngốc nghếch từng chịu những trò nghịch ngợm của Thư hồi còn bé. Mỗi tác phẩm đều được Nguyễn Nhật Ánh sáng tác dựa trên ba chất liệu, “ký ức, sự quan sát xung quanh và trí tưởng tượng”, vì vậy, đọc văn Nguyễn Nhật Ánh, mỗi người đều có thể tìm thấy chính mình trong đó.

Cái tên Nguyễn Nhật Ánh đã đủ làm nên một “thương hiệu” mà bạn đọc hoàn toàn tin cậy để lựa chọn sách của ông và tạo nên sức nóng cho mỗi buổi giao lưu giới thiệu sách. Trong suốt nhiều năm, từ thời điểm sách cho thiếu nhi còn quá khiêm tốn, cho đến hiện tại, thị trường sách thiếu nhi đã như “nấm mọc sau mưa”, sách của Nguyễn Nhật Ánh vẫn là một trong những món quà được trẻ nhỏ chờ đợi nhất. Lý do của thành công đó, có lẽ trước hết bắt nguồn từ tâm niệm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh: “Tôi biến hóa những kỷ niệm vào trang viết. Mỗi người trong cuộc đời đều có những vui, buồn, sướng, khổ. Sống tận cùng đến tất cả những cảm xúc của mình là chất liệu cho nhà văn". Nguyễn Nhật Ánh dường như nhìn thấu tâm hồn trẻ thơ, và không ngừng bị hấp dẫn bởi những tâm hồn ấy. Bên cạnh đó, lối kể chuyện linh hoạt, hồn nhiên, dí dỏm của Nguyễn Nhật Ánh cũng là lý do khiến truyện của ông luôn “đắt khách”.

Nguyễn Nhật Ánh đã đặt lên vai mình trách nhiệm “nhà văn là trụ đỡ tinh thần của trẻ em”. Vì lẽ đó, mỗi tác phẩm của ông, không chỉ mang lại những hơi thở nhẹ nhàng, bay bổng của tuổi thần tiên, mà hơn hết, còn gửi gắm những bài học nhỏ nhắn. Không bị gò ép vào những thông điệp quá vĩ mô, truyện của Nguyễn Nhật Ánh dạy cho ta biết yêu thương, và yêu thương một cách văn minh, lành mạnh, trong sáng, yêu thương từ chính tâm hồn của mình.

Tất cả chúng ta đều phải lớn lên, gửi tuổi thơ lại nơi miền ký ức mỗi ngày một xa thẳm. Nhưng dễ mấy ai đi qua tuổi thơ mà không một lần ngoái lại đầy tiếc nuối. Nguyễn Nhật Ánh, với những câu chuyện giản dị, đã giúp chúng ta lưu giữ lại ký ức thời thơ ấu, với tất cả cảm xúc trong trẻo, nhẹ nhàng, níu ta bước chậm lại... giữa bao ồn ào vội vã ngày thường.

Tiến sĩ LÊ THỊ DƯƠNG, Viện Văn học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam

(Báo Quân đội nhân dân, 01/04/2015)