Khả năng thôi miên của sách
Một lực lượng các cây bút trẻ dồi dào, lượng sách xuất bản và phát hành ra thị trường khá lớn, tuy nhiên, một điều đáng ngạc nhiên là số đầu sách trong nước được đánh giá cao lại không nhiều. Điều này đặt ra câu hỏi: Điều gì đã kìm hãm sức hấp dẫn của các cuốn sách cũng như khiến tác giả không thể bứt phá trong hành trình viết lách? Đó có lẽ là vì thiếu đầu tư cho sự hấp dẫn dài hơi từ đầu đến cuối trang sách khiến người đọc bị cuốn hút mà phải đọc nó một cách nhanh chóng (hay còn gọi là page-turner).
Đế chế sách thôi miên người đọc
Những tác phẩm nổi tiếng thế giới như Harry Potter (J.K.Rowling), Mật mã Da Vinci (Dan Brown), Kafka bên bờ biển (Haruki Murakami), Đấu trường sinh tử (Suzanne Collins), Trò chơi vương quyền (R.R.Martin) đã làm được điều đó. Các cuốn sách này đều có lượng phát hành rất lớn, làm mưa làm gió trên thị trường sách nhiều năm qua, đồng thời được phục dựng thành nên có sức ảnh hưởng lớn đến văn hóa cộng đồng.
Để có một tác phẩm khiến độc giả đọc hết một trang, ngay lập tức muốn giở sang trang khác, tập trung theo dõi từ đầu đến cuối là điều không dễ dàng. Cần có một kỹ thuật thôi miên, kết nối các diễn biến lại với nhau theo một móc xích kín kẽ, điêu luyện. Người viết ngoài khả năng tưởng tượng kỳ tài còn cần tới một vốn hiểu biết phong phú, cách lý giải, diễn đạt câu chuyện thu hút, duyên dáng, năng khiếu dẫn dắt, gợi ý, đi sâu khám phá thành công tâm lý đọc của độc giả.
Cuốn Ngồi khóc trên cây của Nguyễn Nhật Ánh.
Một thời gian dài sách page-turner có một vị trí không thể suy suyển trong lựa chọn đọc của độc giả, nhất là độc giả của đời sống hiện đại. Ở đó, họ được đắm mình trong những trang sách có giá trị, ít nhất là về mặt giải trí. Các cây bút của sách page-turner cũng trở nên nổi tiếng, giàu có nhờ khả năng kể chuyện hấp dẫn. Điều đặc biệt hơn cả là không phải tất cả trong số họ đều được đánh giá cao về kỹ thuật viết lách. Tuy nhiên, với việc nắm bắt và vận dụng khả năng thôi miên của ngôn ngữ văn chương, các tác giả này đã tạo nên một đế chế mới với lượng doanh thu khổng lồ, đưa họ trở thành những tỷ phú làng văn.
Ở Việt Nam mới chỉ manh nha
Có rất ít cái tên thuộc làng văn trong nước được liệt vào danh sách page-turner. Nếu kể ra một cách công bằng, chỉ có hai cái tên sáng giá hơn cả là Nguyễn Nhật Ánh và Nguyễn Ngọc Tư. Không phải tự nhiên mà ở những buổi ra mắt sách của hai cây bút này đều được công chúng quan tâm cũng như lượng sách vừa ra sạp đã lăm le tái bản. Đây cũng là hai trường hợp hữu xạ tự nhiên hương hiếm hoi trong thời buổi nhiều cây bút phải giương vây giương cánh quảng bá nhằm mong muốn tác phẩm bán chạy hơn.
Điều ngạc nhiên hơn cả là nếu tác giả page-turner nước ngoài chủ yếu khai thác chủ đề lịch sử, viễn tưởng hoành tráng thì những tác giả page-turner hiếm hoi của Việt Nam lại có cách chọn chủ đề hết sức dân dã, gần gũi với bạn đọc. Nguyễn Nhật Ánh xưa nay vẫn trung thành với lứa tuổi thiếu nhi qua các trang viết trong sáng, mộng mơ còn Nguyễn Ngọc Tư vẫn đau đáu các trang viết về thân phận con người, quê hương. Họ đã tạo ra được cái “chất” của bản thân, không lẫn vào các cây bút khác, nhờ đó thu hút được một lượng độc giả trung thành.
Điều đáng tiếc hơn cả là một số cây bút trẻ hiện nay đang chấp chới giữa ngưỡng tạo dấu ấn cho tác phẩm của mình. Mặc dù đã có những phát hiện, có thăng hoa nhưng họ lại khó nuôi dài đúng hướng đề tài, câu chuyện của mình. Thành ra dù có những phân đoạn giá trị nhưng không được nuôi dưỡng, phát triển đồng đều khiến toàn bộ tác phẩm chưa thực sự hấp dẫn. Sự tiết chế trong viết lách vì thế rất cần cho những người muốn đi đường dài, nhất là trong bối cảnh độc giả hiện đại khó đủ kiên nhẫn để đi năng nhặt chặt bị cái hay, cái đẹp của tác phẩm khi khó cảm nhận sự đồng đều trong bút lực của tác giả.
Việc chạy theo số lượng quả thực không cần thiết và việc đặt nặng vấn đề doanh thu chỉ làm áp lực viết của các cây bút thêm nặng nề. Một tác phẩm page-turner hấp dẫn từng dòng, từng trang, từ đầu đến cuối phải có hoạch định, đường hướng rõ ràng, trừ phi tác giả là một người có tư duy hết sức sắc sảo. Một điều dễ nhận thấy là các cây bút trẻ ngày nay đều mang nặng tâm lý làm thế nào để tác phẩm có thể vượt trội lên, khiến độc giả đứng ngồi không yên. Điều này vô tình tạo nên những câu chuyện câu khách, vô duyên, khó có thể có một vị trí vững vàng trong lòng độc giả.
Công việc sáng tạo không có chỗ đứng cho sự bắt buộc, chín ép, càng không là mục tiêu cho những tính toán nhất thời. Một làng văn sôi động cần có sự xuất hiện của sách page-turner, những tác giả page-turner. Khác với luận điểm cho rằng page-turner vốn “yểu mệnh”, đó là một giá trị nhằm nâng tầm quan trọng của văn chương trong thời điểm bùng nổ các hình thức giải trí như hiện nay.
Hạnh Dung
(Sức khỏe & Đời sống 18-7-2013)
Khả năng thôi miên của sách (Sức khỏe & Đời sống 18-7-2013)
Dạng hẹp
