Cánh buồm bay qua ô cửa (nguyễn trương quý)

[Laica]

Cánh buồm bay qua ô cửa

Đọc truyện Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ, NXB Trẻ, 5-2012



Viết vào thời điểm này là một việc không đơn giản, huống hồ là viết một câu chuyện dễ thương và cảm động. Chưa bao giờ trong cuộc sống chừng hai chục năm trở lại đây, sự khắc nghiệt và tàn nhẫn trong cảm xúc cộng đồng yêu văn chương lại diễn ra mạnh như lúc này. Có những ngày, ngự trị trên các trang nhất báo mạng là những câu chuyện nghiệt ngã về cuộc đời. Chính vì thế, nuôi cho mình một cảm xúc trong trẻo có lẽ là thứ quá đỗi cần thiết. Sau Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, và cách đây không lâu Lá nằm trong lá hãy còn dư âm nóng hổi, Nguyễn Nhật Ánh đã trình làng một cuốn sách nữa – Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ.

Nhưng đây là một cuốn sách có sắc thái đồng thoại, tức là truyện về loài vật. Tất nhiên chúng ta đều biết, mượn loài vật để mà nói về quan hệ giữa con người với nhau. Nhất là ở đây, quan hệ giữa mèo với chuột vốn điển hình về sự tương phản vị thế, về kẻ mạnh và kẻ yếu, về sự sinh tồn. Thêm vào đó, có sự hiện diện của con người. Kẻ mạnh là mèo Gấu cũng có người để yêu, và kẻ yếu là chuột Tí Hon cũng không kém cạnh, và oái oăm thay, hai nàng thơ của hai con vật này đều cùng tên Hoa, Áo Hoa và Út Hoa. Đây chính là cái cớ để hai con vật hành xử khác thường trong quan hệ với xung quanh và đi đến đồng cảm với nhau.

Cái hóm hỉnh của Nguyễn Nhật Ánh – cũng là cái võ không lẫn với ai – là lồng ghép truyện tuổi mới lớn vào các nhân vật như mèo Gấu, chuột Tí Hon hay Út Hoa. Chuột mới lớn cũng rung động đầu đời để rồi liều mạng vì khí khái, vì không chịu làm điều không đẹp. Tất cả đều xoay quanh chuyện “cái đẹp” và “chất thơ”. Những vần thơ của mèo Gấu dành cho một nàng mèo Áo Hoa cũng na ná vô số thơ sổ tay học trò nhưng trong truyện này, hiện lên duyên dáng, bởi vì nó khiến ta tin! Thơ thì có thể gọi là thơ… thẩn:

Bé yêu yêu đã ngủ chưa
Anh yêu yêu cũng mới vừa ngủ xong
Nến yêu yêu cháy trong phòng
Tình yêu yêu chảy trong lòng yêu yêu...

Nhưng đấy là sự ngu ngơ ăn người, hoặc ăn mèo/chuột tùy ngữ cảnh, theo một cách dùng từ ngữ kiểu Nguyễn Nhật Ánh đã chế tác “sống ác như thế thì mất hết cả tính chuột”!

Một câu chuyện thực dễ đi vào lối mòn nhưng tác giả vẫn chứng tỏ mình là nhà kể chuyện thông minh, để kết cục diễn ra có hậu mà vẫn thuyết phục, không bị vội hay gượng ép. Cuốn sách tuy khá mỏng nhưng có một triết lý thấp thoáng về cách nhìn đời, cách nhìn khoan thai từ tốn với giọng cười nhè nhẹ, dường như trở nên hiếm hoi ở thời bây giờ. Làm sao mà con mèo lại chấp nhận chơi với con chuột, làm sao mà viết được một thiên truyện đồng thoại về mối quan hệ nghịch loài này khi đã có cả kho truyện về đấu tranh sinh tồn giữa chúng rồi? Rõ ràng là đề tài chẳng bao giờ là cạn, chừng nào cuộc sống còn đầy rẫy những mâu thuẫn, xung đột và chừng nào người cầm bút còn ý thức phản ánh chúng ở những góc cạnh mới.

Không biết các em học sinh đọc truyện Nguyễn Nhật Ánh có để ý đến cách hành văn của tác giả không, vì nếu đọc kỹ, sẽ thấy đấy là những áng văn đẹp đẽ, mộng mơ và giàu cảm xúc. Những từ ngữ gần cuộc sống nhưng không rơi vào giễu nhại suồng sã, và đôi chỗ gợi lên những từ là lạ, đủ khiến người đọc trẻ liên tưởng về những miền đất phiêu lưu đã được đọc ngày bé. Cuốn sách dù gây cảm giác nhàn tản tiêu dao nhưng ẩn chứa một cái nhìn sắc sảo về sự chênh lệch giàu nghèo, về sự bất công và bình đẳng, về tự do và tình yêu, về biết bao điều phức tạp trong cuộc đời này. Cái nhìn của Tí Hon về thế giới rộng lớn cũng hệt của chúng ta thời mười mấy tuổi, tự tin dễ sợ mà cũng thảng thốt âu lo vô cùng. Vì sao tên truyện lại là “ngồi bên cửa sổ”? Bởi vì không phải vô cớ mà từ những ô cửa thơ ấu, Tí Hon, mèo Gấu, công chúa Dây Leo… và chúng ta hồi ấy đều nhìn thấy những cánh buồm bay qua ô cửa nhỏ. Về cái vẻ thần kỳ của ngày xưa…*

NGUYỄN TRƯƠNG QUÝ, nhà văn

(Tiền Phong 2-6-2012)

____________

* Thời hoa đỏ, thơ Thanh Tùng